Mimo poprawiających się warunków pracy w 2016 r. w Polsce zarejestrowano 87 866 wypadków przy pracy, w tym 243 śmiertelnych i 467 ciężkich. Obowiązkiem każdego pracodawcy jest ochrona zdrowia i życia pracowników przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Obowiązkiem każdego z pracowników jest znać i przestrzegać przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, a także niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego.
Niezależnie od stopnia zaangażowania się pracodawców i pracowników w bezpieczeństwo w zakładzie pracy, nikt nie chce wypadków przy pracy. Ale jak się zachować jeśli już do jakiegoś dojdzie?
Wypadek przy pracy – definicja
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w powyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Zgłoszenie wypadku przy pracy
Każdy pracownik, który uległ wypadkowi i stan zdrowia na to pozwala, powinien niezwłocznie poinformować o tym przełożonego. W innym przypadku obowiązek poinformowania przełożonego jest po stronie świadków. Nie ma znaczenia sposób i forma zgłoszenia, pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku i zapewnić udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu.
I co dalej?
Nie wolno dopuścić do miejsca wypadku osób niepowołanych, uruchamiać bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, dokonywać zmian położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności, chyba że zachodzi wyższa konieczności, np. związana z ratowaniem poszkodowanego lub zapewnieniem bezpieczeństwa ratowników. Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku.
Trzeba również pamiętać, że w przypadku zbiorowego, ciężkiego lub śmiertelnego wypadku przy pracy, pracodawca ma obowiązek poinformowania o nim okręgowego inspektora pracy, a także prokuraturę.
Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy ustalenie okoliczności oraz przyczyn wypadku przy pracy. Obowiązek ten realizowany jest dzięki powołanemu zespołowi powypadkowemu w skład którego wchodzi (w zależności czy u pracodawcy powołana jest służba bhp oraz czy funkcjonuje społeczny inspektor pracy):
- pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy, lub
- społeczny inspektor pracy i pracodawca (który sam wykonuje zadania służby bhp) lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy, albo specjalista spoza zakładu pracy, lub
- pracodawca (który sam wykonuje zadania służby bhp) lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy, albo specjalista spoza zakładu pracy i przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, lub
- pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy (ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników).
Ustalanie przyczyn i okoliczności wypadków
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności:
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, a także ocenić inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
- jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
- wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala; zebrać informacje od świadków wypadku,
- zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku.
Jeżeli jest to możliwe zespół powypadkowy jest obowiązany wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie.
Uwaga! Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który miał miejsce na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. W razie, gdy sporządzenie protokołu zajęło więcej niż 14 dni, należy podać właściwe przyczyny.
Zespół powypadkowy jest zobowiązany zapoznać poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego.
Do protokołu powypadkowego załącza się wszystkie dokumenty na podstawie, których protokół został sporządzony (m.in. wyjaśnienia poszkodowanego oraz świadków, szkice i zdjęcia, opinie lekarza lub innych specjalistów, a także odrębne zdanie złożone przez członka zespołu czy też uwagi i zastrzeżenia złożone przez poszkodowanego lub członków rodziny).
Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.
Czy od protokołu można się odwołać?
Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. Pracodawca ma obowiązek zwrócić niezatwierdzony protokół powypadkowy, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy, jeżeli do treści protokołu powypadkowego zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego albo protokół powypadkowy nie odpowiada warunkom określonym w przepisach.
Po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień, nie później niż w terminie 5 dni zespół powypadkowy sporządza nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza pierwszy niezatwierdzony przez pracodawcę. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom rodziny zmarłego pracownika.
Pracodawca jest zobowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy, a także przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat.
Poszkodowany pracownik, a w razie wypadku śmiertelnego – uprawniony członek rodziny zmarłego pracownika może wystąpić do sądu rejonowego – sądu pracy w z miejsca zamieszkania – z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego. Z powództwem takim, w interesie poszkodowanego pracownika, może wystąpić również organizacja związkowa, działająca u pracodawcy zatrudniającego poszkodowanego pracownika. Roszczenia ze stosunku pracy są wolne od opłat sądowych.
Autor:
Krzysztof Wolski
Specjalista ds. bhp, Inspektor ochrony przeciwpożarowej
Źródło:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666)
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1673)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. 2009 nr 105 poz. 870)
